İlginç 9 Katalan Geleneği

İtiraf etmeliyim ki kültürü yaşamanın ve yaşatmanın önemini Barcelona’ya geldikten sonra daha iyi anladım. Katalanlar birçok ilginç geleneğe, adetlere sahipler ve bunları yaşatmak için de yoğun biçimde çabalıyorlar. Belki bağımsız olmama duygusu da onların bu kültürü yaşatma içgüdüsünü körüklüyor olabilir.

Bazen insan kendi kültüründen sıkılabilir, gereksiz, belki yanlış dahi bulabilir. Ama Barcelona’ya gelip Katalanlar’ın bu coşkusunu dışardan bir gözle görünce, bizim de geleneklerimizi korurken daha heyecanlı olmamız gerektiğini düşündüm. Bir gelenek bazen yüzlerce yıllık bir bilinci, ülküyü, hikayeyi, felaketi anlatabiliyor.

Neyse lafı uzatmadan sizleri Katalan gelenekleri ile baş başa bırakalım.. Geleneksel İspanyol ve Katalan lezzetleri için sizi başka bir yazıya alalım.

Sardana müziği ve dansı

Sardana hem kendine has bir müziği hem de dansı ifade ediyor. Birçok genç Katalan Sardana’yı gıygıy ve sıkıcı bulduğunu söylüyor 🙂 Biraz ağır tempo olduğu doğru ama ilk defa duyduğunuzda bence hoşunuza gidecektir. Özellikle yaşlılar bu müziği ve dansı seviyor. Barcelona Katedrali’nin önündeki meydanda zaman zaman geniş halkalar oluşturmuş yaşlıların Sardana gösterisine denk gelebilirsiniz.

Gigantes (Devler)

Gigantes devler demek. 3 metrelik dev kostümler eski prensleri, prensesleri, geleneksel karakterleri veya hayvanları simgeleyebiliyor. Önemli etkinliklerde ve geçişlerde bu arkadaşlar da ortalık da salınır. Bir müzik eşliğinde karşılıklı oynarlar, dönerler ve geçiş yaparlar. İzlemesi zevkli bir gelenek.

Correfoc (Ateş Koşusu)

Corre koşmak, foc ise ateş demek. Şeytan kılığına girmiş ellerinde gelişmiş maytaplar olan Correfoc grupları kıvılcımlar saça saça, davul eşliğinde dans ede ede sokaklarda ilerler. Vatandaşlarda dans ederek şeytanlara yaklaşmaya çalışır.

Bu işi ciddiye aldıklarını söylemek lazım. Bu gösteriye yapan kişilerin farklı yaş gruplarından oluşan bir grupları(veya kulüpleri demek daha doğru olabilir) oluyor ve her grubunda kendi amblemi, kostümü, müziği, tarzı oluyor. Yani gruplar arasında da bir nevi rekabet var diyebiliriz.

Maytaptan çıkan kıvılcımlar hem cildi yakıyor hem de üzerinizdeki giysilere zarar verebiliyor. Benim montumun ve tişörtümün üzerinde sigara söndürülmüş gibi delikler oluştu 🙂 Yine de şahsen en eğlendiğim gösteri bu. Çok yaklaşmazsanız problem yaşamazsınız. Görsel olarak çok hoş. Aşağıda Gracia festivalinde çektiğim videoyu görebilirsiniz.

Castellers (İnsan Kuleleri)

Castellers için insan kuleleri diyebiliriz. Yine Correfoc’daki gibi bu etkinliğin de kulüpleri oluyor. İnsanlar kol kola küçük daireler oluşturacak şekilde birbirlerine tutunuyor ve diğerleri onların omuzlarına çıkıp diğer katları oluşturuyorlar. Böyle böyle en sonunda 6-7 katlı bir insan kulesi oluşuyor. Genelde en üst kata küçük bir çocuk çıkar.

Festivallerde bunu bir adım öteye taşıyıp hareken eden kuleler de oluşturuyorlar. Özellikle ilk seferler çok havalı geliyor ve hoşuma gidiyordu bu kuleler. Sonradan alıştım sanırım aa casteller deyip geçiyoruz artık 😀

Alt metin olarak birlik olma, güç ve denge mesajları veriyor.

Caga Tío – Bir Noel geleneği: S.çan Kütük

Tío aşağıdaki resimde gördüğünüz başında barretina denilen Katalan fesi giymiş kütük oluyor.

Ancak bu bildiğiniz kütüklerden değil.. İçinde biraz keramet var.

Her sene Noel zamanı yaklaşınca Noel pazarlarında en çok bu tío’dan satılır. Peki n’apıyorlar bunu?

Tío’nun sadece baş kısmı açıkta kalacak şekilde üstünü bir battaniye ile örterler. Noel zamanı gelene kadar keyfi yerindedir. Ailecek tío’yu beslerler. Noel vakti gelince çocuklar tío’nun özel şarkısını söyleyip kütüğe değneklerle vururlar. Amaç tío’yu döverek s.çmaya teşvik etmek. Battaniyenin altından ise ailenin çocuklar için aldığı hediyeler çıkar. Geleneksel olarak önceleri turron denilen çikolata veya şeker falan çıkarmış ama artık yerini pahalı hediyelere bırakmış. Böylece adet yerini bulur ve çocukların gönlü yapılmış olur.

Noel zamanı Katedral meydanı’nda büyük bir tío yerleştirilir. Çocuklar orada da tío’yu pataklayabilir 🙂

Caganer

Yine boklu bir hikaye ile karşınızdayız 🙂 Bu sefer s.çan bir kütük yerine s.çan bir çocuk var. Şaka bir yana Caganer kaka yapan manasına geliyor gerçekten:) Bu figürü daha çok Beytüllahim ile ilgili objeler satan pazarlarda görüyoruz.

Kısaca Beytüllahim’den bahsetmek gerekirse; Hz. İsa bugün Filistin’de yer alan Beytüllahim’de doğmuştur. İspanya’da Beytüllahim’i ve İsa’nın doğum anını gösteren maketleri/dekorları pek severler. Bu maketlerde İsa’yı, Meryem’i, 3 kralı, koyunları vs görürsünüz. Her Noel zamanı aşağıdaki gibi maketler birçok farklı yerde sergilenir ve satılır. Katalanlar buna birkaç dokunuş yapmış.

Caganer ise genelde bu doğuş maketleri içinde ‘saklanır’. Yosundan yapılan çimlerin arasına, bir şeyin altına veya içine bunu gizleyip hadi yavrum caganer’i bul bakalımcılık yaparlar. Amaç yine çocukları eğlendirmek.

Ayrıca bu s.çan adam figürünü hediyelik eşya olarak Barcelonalı futbolcular veya ünlüler(Kraliçe Elizabeth’den Arda’ya ondan Süngerbob’a) için de görebilirsiniz.

Ball de Bastons (Bastonlu/Çubuklu dans)

Ball de Bastons, dansçıların(bastonera) ellerindeki çubukları yere veya eşlerinin çubuklarına çarptırarak müzik eşliğinde icra ettikleri bir gelenek. Bu dans için Barcelona’da 9 özel grup var ve sadece önemli etkinliklerde gösterilerini yapıyorlar. Sadece bu dans için oluşturulmuş koreografiler ve müzikler var.

Köken olarak şövalyelerin dövüşlerine dayandığı söyleniyor.

Patufet

Patufet, Katalan masallarında kullanılan çocuk baş kahraman. Genelde geleneksel Katalan kıyafeti giymiş halde resmediliyor. Bizim masalları düşünürsek belki Keloğlan örnek olarak verilebilir.

3 Kral’a mektup yazma

Barcelona festivalleri yazısında açıkladığımız gibi, İspanyollar için asıl Noel 6 Ocak’ta ve o gün 3 kralın şehre gelişini kutluyorlar. 3 kral aynı zamanda Noel Baba figürünü de karşılıyor. İspanyol/Katalan çocuklar dilekleri için mektup yazarlar ve bu mektuplar geçit töreninde toplanır. Aileler ise ertesi sabah daha önceden aldıkları hediyeleri çocuklara verir.